ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΥ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ 2121/93
Ο νόμος 2121/93 «Περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας και Συγγενικών Δικαιωμάτων», που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ αρ. Φύλλου 25/τεύχος Α΄/4-3-93, ρητά κατοχυρώνει τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας της φωτογράφου τόσο μέσα από τις γενικές διατάξεις του άρθρου 2 «Περί Αντικειμένου του Δικαιώματος», του άρθρου 3 «Περί Περιουσιακού Δικαιώματος», του άρθρου 4 «Περί Ηθικού Δικαιώματος», αλλά και ειδικότερες διατάξεις, όπως το άρθρο 38 που αναφέρεται αποκλειστικά στα «Δικαιώματα Φωτογράφων».
Οι φωτογραφίες – «πρωτότυπα πνευματικά δημιουργήματα της τέχνης», προστατεύονται ως αυτοτελή έργα που εκφράζονται με ορισμένη μορφή. Η δημιουργός αποκτά τις εξουσίες πάνω στο έργο της πρωτογενώς, με τη δημιουργία του έργου και χωρίς άλλες διατυπώσεις, η δε προστασία είναι ανεξάρτητη από την αξία του έργου.
Στα χέρια της δημιουργού-φωτογράφου προσφέρεται το απαραίτητο πλέγμα διατάξεων που την κατοχυρώνουν. Η μεθόδευση της προστασίας και της διεκδίκησης των δικαιωμάτων της φωτογράφου εφ` όσον παραβιασθούν, ανήκει πλέον στη δική της πρωτοβουλία.
Παραθέτουμε τα βασικά σημεία του Ν.2121/93 όσον αφορά την προστασία των δικαιωμάτων της φωτογράφου:
Aρθρο 1
Πνευματική ιδιοκτησία
1. Η πνευματικός δημιουργός, με τη δημιουργία του έργου, αποκτά πάνω σ’ αυτό πνευματική ιδιοκτησία, που περιλαμβάνει, ως αποκλειστικά και απόλυτα δικαιώματα, το δικαίωμα της εκμετάλλευσης του έργου (περιουσιακό δικαίωμα) και το δικαίωμα της προστασίας του προσωπικού της δεσμού προς αυτό (ηθικό δικαίωμα).
2. Τα δικαιώματα αυτά περιλαμβάνουν τις εξουσίες, που προβλέπονται στα άρθρα 3 και 4 του παρόντος νόμου.
Aρθρο 2
Αντικείμενο του δικαιώματος
1. Ως έργο νοείται κάθε πρωτότυπο πνευματικό δημιούργημα τέχνης και τα έργα των εικαστικών τεχνών στα οποία περιλαμβάνονται ,οι φωτογραφίες, τα έργα των εφαρμοσμένων τεχνών και οι εικονογραφήσεις.
4. Η προστασία του παρόντος νόμου είναι ανεξάρτητη από την αξία και τον προορισμό του έργου, καθώς και από το γεγονός ότι το έργο προστατεύεται ενδεχομένως και από άλλες διατάξεις.
Aρθρο 3
Το περιουσιακό δικαίωμα
1. Το περιουσιακό δικαίωμα δίνει στη δημιουργό ιδίως την εξουσία να επιτρέπει ή να απαγορεύει: α) την εγγραφή και την αναπαραγωγή του έργου με κάθε μέσο, όπως μηχανικά, φωτοχημικά ή ηλεκτρονικά μέσα· β) τη μετάφραση του έργου· γ) τη διασκευή, την προσαρμογή ή άλλες μετατροπές του έργου· δ) τη θέση σε κυκλοφορία του πρωτοτύπου ή αντιτύπων του έργου με μεταβίβαση της κυριότητας, με εκμίσθωση ή με δημόσιο δανεισμό, καθώς και την επιβολή περιοριστικών όρων στη μεταβίβαση, την εκμίσθωση ή το δημόσιο δανεισμό, ιδίως σε ότι αφορά τη χρήση των αντιτύπων· ε) την παρουσίαση του έργου στο κοινό· στ) τη δημόσια εκτέλεση του έργου· ζ) τη μετάδοση ή αναμετάδοση του έργου στο κοινό με τη ραδιοφωνία και την τηλεόραση, με ηλεκτρομαγνητικά κύματα ή με καλώδια ή με άλλους υλικούς αγωγούς ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, παραλλήλως προς την επιφάνεια της γης ή μέσω δορυφόρων η) τη εισαγωγή αντιτύπων του έργου, που παρήχθησαν στο εξωτερικό χωρίς τη συναίνεση της δημιουργού ή, εφόσον πρόκειται για εισαγωγή από χώρες εκτός της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, που το δικαίωμα της εισαγωγής αντιτύπων στην Ελλάδα είχε συμβατικά διατηρηθεί από τη δημιουργό.
2. Δημόσια θεωρείται κάθε χρήση ή εκτέλεση ή παρουσίαση του έργου, που κάνει το έργο προσιτό σε κύκλο προσώπων ευρύτερο από το στενό κύκλο της οικογένειας και το άμεσο κοινωνικό περιβάλλον, ανεξαρτήτως από το αν τα πρόσωπα αυτού του ευρύτερου κύκλου βρίσκονται στον ίδιο ή σε διαφορετικούς χώρους.
Aρθρο 4
Το ηθικό δικαίωμα
1. Το ηθικό δικαίωμα δίνει στη δημιουργό ιδίως τις εξουσίες: α) της απόφασης για το χρόνο, τον τόπο και τον τρόπο κατά τους οποίους το έργο θα γίνει προσιτό στο κοινό (δημοσίευση)· β) της αναγνώρισης της πατρότητας της πάνω στο έργο και ειδικότερα την εξουσία να απαιτεί, στο μέτρο του δυνατού, τη μνεία του ονόματος της στα αντίτυπα του έργου της και σε κάθε δημόσια χρήση του έργου της ή, αντίθετα, να κρατάει την ανωνυμία της ή να χρησιμοποιεί ψευδώνυμο· γ) της απαγόρευσης κάθε παραμόρφωσης, περικοπής ή άλλης τροποποίησης του έργου της, καθώς και κάθε προσβολής της δημιουργού οφειλόμενης στις συνθήκες παρουσίασης του έργου στο κοινό· δ) της προσπέλασης στο έργο της, έστω και αν το περιουσιακό δικαίωμα στο έργο ή η κυριότητα στον υλικό φορέα του έργου ανήκει σε άλλον, οπότε η προσπέλαση πρέπει να πραγματοποιείται κατά τρόπο που προκαλεί τη μικρότερη δυνατή ενόχληση στη δικαιούχο· ε) προκειμένου περί έργων λόγου ή επιστήμης, της υπαναχώρησης από συμβάσεις μεταβίβασης του περιουσιακού δικαιώματος ή εκμετάλλευσής της ή άδειας, εκμετάλλευσής της εφόσον αυτό είναι αναγκαίο για την προστασία της προσωπικότητας της εξαιτίας μεταβολής στις πεποιθήσεις της ή στις περιστάσεις και με καταβολή αποζημίωσης στην αντισυμβαλλόμενη για τη θετική της ζημία.
3. Το ηθικό δικαίωμα είναι ανεξάρτητο από το περιουσιακό δικαίωμα και παραμένει στη δημιουργό ακόμα και μετά τη μεταβίβαση του περιουσιακού δικαιώματος.
Aρθρο 6
Αρχικός δικαιούχος
1.Η δημιουργός ενός έργου είναι η αρχική δικαιούχος του περιουσιακού και του ηθικού δικαιώματος επί του έργου.
2. Τα δικαιώματα αποκτώνται πρωτογενώς χωρίς διατυπώσεις.
Aρθρο 14
Τύπος των δικαιοπραξιών
Δικαιοπραξίες που αφορούν τη μεταβίβαση εξουσιών από το περιουσιακό δικαίωμα, την ανάθεση ή την άδεια εκμετάλλευσης και την άσκηση του ηθικού δικαιώματος είναι άκυρες αν δεν καταρτισθούν εγγράφως. Την ακυρότητα μπορεί να επικαλεσθεί μόνο η πνευματικός δημιουργός.
Aρθρο 38
Δικαιώματα φωτογράφων
1. Η μεταβίβαση του περιουσιακού δικαιώματος ή η σύμβαση και η άδεια εκμετάλλευσης, που αφορούν δημοσίευση φωτογραφίας σε εφημερίδα ή περιοδικό ή άλλο μέσο μαζικής ενημέρωσης, καλύπτει, εφόσον δεν υπάρχει αντίθετη συμφωνία, τη δημοσίευση της φωτογραφίας στη συγκεκριμένη εφημερίδα ή το συγκεκριμένο περιοδικό ή το συγκεκριμένο μέσο μαζικής ενημέρωσης, στο οποίο αναφερόταν η μεταβίβαση ή η σύμβαση και η άδεια εκμετάλλευσης, καθώς και τη διατήρηση της στο αρχείο τους. Για κάθε δημοσίευση μετά την πρώτη, οφείλεται το μισό της τρέχουσας αμοιβής. Η δημοσίευση φωτογραφίας από αρχείο εφημερίδας ή περιοδικού ή άλλου μέσου μαζικής ενημέρωσης, που έχει μεταβιβασθεί δεν επιτρέπεται χωρίς την αναφορά του τίτλου της εφημερίδας ή του περιοδικού ή του ονόματος του μέσου μαζικής ενημέρωσης, στο αρχείο των οποίων έχει περιέλθει αρχικά με νόμιμο τρόπο η φωτογραφία.
2. Εφόσον για τη δημοσίευση της φωτογραφίας παραχωρείται το πρωτότυπο της φωτογραφικής αποτύπωσης, η παραχώρηση αυτή, αν δεν υπάρχει αντίθετη συμφωνία, αφορά μόνο τη χρήση του πρωτοτύπου που πρέπει να επιστρέφεται στη φωτογράφο μετά την πραγματοποίηση της χρήσης για την πρώτη δημοσίευση.
3. Η φωτογράφος διατηρεί το δικαίωμα αναζήτησης και επιστροφής των φωτογραφιών της, που δεν έχουν δημοσιευθεί, σε οποιοδήποτε χρονικό διάστημα μετά την παρέλευση τριμήνου από τη σύμβαση ή την άδεια εκμετάλλευσης προς τη συγκεκριμένη εφημερίδα ή το συγκεκριμένο περιοδικό ή άλλο μέσο μαζικής ενημέρωσης.
4. Σε κάθε δημοσίευση φωτογραφίας, πρέπει να αναφέρεται το όνομα της φωτογράφου. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση μεταβίβασης αρχείου εφημερίδας ή περιοδικού ή άλλου μέσου μαζικής ενημέρωσης.
5. Ο ιδιοκτήτης εφημερίδας ή περιοδικού δεν μπορεί να εκδίδει βιβλία ή λευκώματα και να πραγματοποιεί εκθέσεις χρησιμοποιώντας ως υλικό φωτογραφίες της μισθωτής φωτογράφου χωρίς την άδεια της. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση δανεισμού.
Aρθρο 39
Ακυρότητα αντίθετων συμφωνιών
Συμφωνίες, που προβλέπουν ρυθμίσεις διαφορετικές ή ύψος αμοιβών χαμηλότερο από τα καθοριζόμενα με τα προηγούμενα άρθρα του παρόντος κεφαλαίου, είναι, εφόσον δεν ορίζεται άλλως στο νόμο, άκυρες κατά το μέτρο που περιέχουν ρήτρες δυσμενέστερες για τη δημιουργό.
Aρθρο 72
Κατάργηση διατάξεων και ρύθμιση άλλων θεμάτων
5. Το άρθρο 38 παράγραφος 4 εδάφιο α’ του παρόντος νόμου εφαρμόζεται για τη δημοσίευση οποιασδήποτε φωτογραφίας.